Czy należy powiadomić policję o szkodzie z autocasco?

Usługi ubezpieczeniowe są jednym z tych segmentów gospodarki, w obrębie których konieczność ochrony konsumenta wydaje się najbardziej potrzebna. Konsument usługi ubezpieczeniowej jest bowiem w stosunku do swojego kontrahenta, profesjonalnego przedsiębiorcy posiadającego znaczny potencjał, zwłaszcza w postaci środków finansowych i zasobów ludzkich, bez wątpienia stroną zdecydowanie słabszą[1].

Największe zagrożenie dotyczące nierównowagi kontraktowej pomiędzy stronami umowy ubezpieczenia wiąże się z jej - co do zasady - adhezyjnym charakterem.

Przejawem tego jest posługiwanie się przez ubezpieczycieli w obrocie konsumenckim wzorcami umownymi, a więc przygotowanymi jednostronnie zbiorami gotowych postanowień, które są następnie przedstawiane drugiej stronie zobowiązania, bez możliwości podjęcia rokowań.

Kluczową instytucją mającą na celu zniwelowanie tej asymetrii jest zakaz stosowania niedozwolonych postanowień umownych, określanych także w doktrynie prawa klauzulami abuzywnymi. Zgodnie z przepisem art. 3851 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Stosownie do treści art. 3851 § 3 i 4 k.c., nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, przy czym ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Regułą jest, iż postanowienia umowy ubezpieczenia autocasco zawarte są we wzorcu umownym, określanym zazwyczaj jako „ogólne warunki ubezpieczenia". Wzorzec ten reguluje uprawnienia i obowiązki stron umowy, w tym również te obowiązki, które aktualizują się w razie powstania szkody w przedmiocie ubezpieczenia.

Przedmiotem niniejszego opracowania jest analiza obowiązków w zakresie zawiadomienia Policji o zajściu zdarzenia ubezpieczeniowego, ciążących na ubezpieczających (ubezpieczonych) w ramach umowy ubezpieczenia autocasco.

Schemat postanowienia umownego zawartego w ogólnych warunkach ubezpieczenia autocasco stosowanych obecnie na polskim rynku, dotykającego zasygnalizowanej kwestii, przewiduje przeważnie obowiązek niezwłocznego powiadomienia Policji co najmniej w przypadku szkody polegającej na kradzieży pojazdu (lub też jego elementów czy kluczyków) oraz szkody powstałej w okolicznościach uzasadniających przypuszczenie, że popełniono przestępstwo, ewentualnie także o wypadku z ofiarami w ludziach.

Określenie „niezwłocznie" jest zazwyczaj doprecyzowywane poprzez wskazanie, iż ma to jednak mieć miejsce nie później niż w ciągu 12 lub 24 godzin albo też najbliższego dnia roboczego od wystąpienia wypadku, względnie powzięcia o nim informacji. Można również spotkać się z obowiązkiem „wezwania Policji na miejsce zdarzenia bezpośrednio po zaistnieniu szkody".

Katalog sytuacji z którymi należy wiązać umowny obowiązek zawiadomienia Policji jest jednak - w przypadku części ubezpieczycieli - rozszerzony o inne jeszcze kategorie zdarzeń, takie jak: „poważna szkoda w mieniu", „poważna szkoda w ubezpieczonym mieniu", „poważne uszkodzenie pojazdu", „gdy zakres uszkodzeń wskazuje, iż stan techniczny pojazdu zagra­ża bezpieczeństwu osób w nim jadących lub innym uczestnikom ruchu", „poważne uszkodzenie pojazdu powodujące brak możliwości samodzielnego uczestniczenia w ruchu drogowym", „jeżeli pojazd po zatrzymaniu wymaga holowania lub transportu", a także „zdarzenie z udziałem obcokrajowców".

Należy zauważyć, iż żadne z analizowanych ogólnych warunków ubezpieczenia nie zawiera w swojej treści definicji wskazanych powyżej pojęć, które nie są także w żaden sposób dookreślone, a nawet nie pojawiają się więcej w treści poszczególnych wzorców.