Kiedy można rozwiązać umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych

6. Chwila udokumentowania trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu mechanicznego w okolicznościach niepowodujących zmiany posiadacza

Zgodnie z art. 33 pkt 5 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych umowa ubezpieczenia ulega rozwiązaniu z chwilą udokumentowania trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu mechanicznego w okolicznościach niepowodujących zmiany posiadacza, z uwzględnieniem art. 79 ust. 1 pkt 5 ustawy - Prawo o ruchu drogowym.

Dodatkowo, zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 2 ustawy, zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia przysługuje, z zastrzeżeniem ust. 2, w przypadku wyrejestrowania pojazdu mechanicznego lub udokumentowania trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu mechanicznego w okolicznościach niepowodujących zmiany posiadacza, z uwzględnieniem art. 79 ust. 1 pkt 5 ustawy - Prawo o ruchu drogowym.

Ustawodawca wyraźnie odróżnił przesłankę rozwiązania umowy, jaką jest wyrejestrowanie pojazdu, od trwałej i zupełnej utraty posiadania w okolicznościach nie powodujących zmiany posiadacza (właściciela), choć od strony administracyjnoprawnej okoliczność ta stanowi podstawę do wyrejestrowania pojazdu. Ustawodawca przyjął założenie, iż nie ma powodu do istnienia ochrony, jak również obowiązku posiadania ubezpieczenia w okresie pomiędzy chwilą udokumentowania trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu, a dniem wyrejestrowania pojazdu.

Doszłoby bowiem do sytuacji, w której zakład ubezpieczeń udzielałby ochrony, zaś ubezpieczający byłby zobowiązany do zapłaty składki za okres, w którym brak było przedmiotu ubezpieczenia.

Zakresem dyspozycji z art. 33 pkt 5 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych objęte jest więc udokumentowanie chwili :

• trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu mechanicznego w okolicznościach niepowodujących zmiany posiadacza; lub
• trwałej i zupełnej utraty posiadania bez zmian w zakresie prawa własności.

Przedmiotowe rozróżnienie nastąpiło, gdyż zarejestrowanie i wyrejestrowanie pojazdu powiązane jest na gruncie ustawy - Prawo o ruchu drogowym z kwestią własności. Zaś na gruncie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, obowiązek obowiązkowego ubezpieczenia OC wiązany jest z faktem posiadania pojazdu mechanicznego.

W praktyce ubezpieczeniowej nie ma jednolitego stanowiska, czy przekazanie uszkodzonego w wypadku drogowym pojazdu (którego stopień uszkodzeń został zakwalifikowany jako szkoda całkowita) do stacji demontażu i uzyskanie z powyższego faktu zaświadczenia mieści się w zakresie pojęcia „trwała i zupełna utrata posiadania w okolicznościach nie powodujących zmiany posiadacza". Można spotkać się z opinią, iż w takiej sytuacji chwilą rozwiązania umowy będzie nie art. 33 pkt 5, lecz dzień wyrejestrowania pojazdu mechanicznego (art. 33 pkt 2 ustawy).

Stanowisko to oparte na wniosku, że skoro w ustawie - Prawo o ruchu drogowym, ustawodawca rozróżnił przesłanki wyrejestrowania pojazdu mechanicznego w postaci przekazania pojazdu do demontażu (art. 79 ust. 1 pkt 1) od trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu mechanicznego (art. 79 ust. 1 pkt 5) to ta pierwsza okoliczność nie mieści się w zakresie pojęciowym trwałej i zupełnej utraty posiadania.

W sytuacji przekazania uszkodzonego (zniszczonego) pojazdu mechanicznego do demontażu należy przyjąć, że dniem rozwiązania umowy jest dzień wyrejestrowania pojazdu. Interpretacja ta nie jest jednak oparta na wykładni desygnatów pojęć z art. 33 pkt 5 ustawy, lecz na ocenie zastosowanej techniki legislacyjnej w przepisie art. 79 ust. 1 ustawy - Prawo o ruchu drogowym co do przesłanek wyrejestrowania pojazdu mechanicznego.

Odmienny pogląd[4] opowiada się za jednak uznaniem, że w zakresie pojęcia „trwała i zupełna utrata posiadania" mieści się przekazanie pojazdu mechanicznego do stacji demontażu w celu odzysku lub recyklingu. Stanowisko to można uzasadnić następującymi względami. Przez pojęcie trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu mechanicznego w okolicznościach niepowodujących zmiany posiadacza należy rozumieć bezpowrotną utratę lub zniszczenie pojazdu lub co najmniej jego zasadniczych elementów, na podstawie których możliwa byłaby jego identyfikacja.

Utrata ta może być wynikiem zniszczenia rzeczy (pojazdu) lub zdarzenia losowego (np. zatopienie pojazdu). Zniszczenie rzeczy (pojazdu) to całkowite unicestwienie rzeczy (np. spalenie się pojazdu, całkowite zniszczenie pojazdu wskutek wypadku drogowego) albo jej likwidacja (demontaż), bądź też utrata przez rzecz najistotniejszych cech użytkowych. Przyczyną zniszczenia rzeczy (pojazdu) może być zaistnienie jakieś gwałtownej przyczyny zewnętrznej, różnorodnych działań i zdarzeń, to jest zarówno działania właściciela rzeczy, osób trzecich, innych rzeczy, jak też działania sił przyrody.