Od dnia 1 stycznia 2005 r. zgodnie z art. 78a ustawy – Prawo o ruchu drogowym [1] wprowadzona została możliwość czasowego wycofania pojazdu z ruchu.
Czasowe wycofanie pojazdu z ruchu dotyczy wyłącznie określonych kategorii pojazdów tj.:
-
samochodów ciężarowych i przyczep o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5t;
-
ciągników samochodowych;
-
pojazdów specjalnych;
-
autobusów.
Do wydania decyzji w tym zakresie uprawniony jest właściwy starosta na wniosek zainteresowanego podmiotu. Właściciel pojazdu czasowo wycofywanego z ruchu zobowiązany jest uiścić opłatę, złożyć w starostwie do depozytu dowód rejestracyjny pojazdu i tablice rejestracyjne, a także odpowiednio zabezpieczyć pojazd.
Pojazd może być czasowo wycofany z ruchu na okres od 2 do 24 miesięcy. Okres ten może być przedłużony, jednak łączny okres wycofania pojazdu z ruchu nie może przekraczać 48miesięcy, licząc od dnia wydania decyzji o jego czasowym wycofaniu z ruchu. Na tle wprowadzonej instytucji pojawiło się zagadnienie istnienia obowiązku ubezpieczenia OC pojazdów czasowo wycofanych z ruchu.
W ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych[2] obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC związany jest z rejestracją pojazdu. Dyspozycja art. 29 ust. 1 pkt. 1 ustawy, która będzie miała zastosowanie do kategorii pojazdów wymienionych w art. 78a prawa o ruchu drogowym wskazuje, iż posiadacz pojazdu mechanicznego obowiązany jest zawrzeć umowę ubezpieczenia OC najpóźniej w dniu rejestracji pojazdu, z wyjątkiem pojazdów historycznych. Rozwiązanie umowy ubezpieczenia OC na podstawie art. 33 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych następuje m.in. wskutek wyrejestrowania pojazdu, którego przypadki reguluje art. 79 ust. 1 prawa o ruchu drogowym.
Co istotne – wprowadzona instytucja czasowego wycofania pojazdu z ruchu nie jest tożsama z wyrejestrowaniem pojazdu. Zatem należy uznać, że posiadacz pojazdu wycofanego czasowo z ruchu ma obowiązek mieć zapewnioną ochronę w zakresie
odpowiedzialności cywilnej również w okresie, gdy pojazd jest wycofany z ruchu.
Pewne wątpliwości mogą budzić niektóre obowiązki nałożone na właściciela pojazdu czasowo wycofanego z ruchu tj:
-
złożenie do depozytu przy starostwie dowodu i tablic rejestracyjnych (ust. 3);
-
zapewnienie wycofanemu czasowo z ruchu pojazdowi postoju poza drogą publiczną i strefą zamieszkania (ust. 5), oraz
-
(przez odesłanie na podstawie art. 46 ust. 5) zabezpieczenie przed możliwością jego uruchomienia przez osobę niepowołaną oraz zachowania innych środków ostrożności niezbędnych do uniknięcia wypadku (ust. 5).
Trzeba jednakże podkreślić, iż
nowela ustawy Prawo o ruchu drogowym zarówno w przepisie art. 78a, jak i w przepisach zmieniających, nie wprowadza możliwości rozwiązania, zawieszenia czy zwolnienia z obowiązku posiadania ubezpieczenia OC w okresie czasowego wycofania. Przypadki rozwiązania umowy ubezpieczenia OC posiadaczy reguluje wyżej wskazywany przepis art. 33 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.
Biorąc pod uwagę powyższe, stwierdzić należy, iż wprowadzona nowelą instytucja czasowego wycofania pojazdu z ruchu nie zmienia zasad funkcjonowania obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, a tym samym na właścicielu czy nabywcy wycofanego pojazdu ciąży obowiązek ubezpieczenia w zakresie OC.
Podobnie w przypadku pojazdów czasowo wycofanych z ruchu nie istnieje możliwość skorzystania z ubezpieczenia krótkoterminowego na zasadach określonych w art. 27 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, gdyż pojazdy określone w art. 78a prawa o ruchu drogowym nie spełniają przesłanek określonych w tym przepisie.
Ponadto, co jest istotne dla potencjalnych poszkodowanych oraz biorąc pod uwagę gwarancyjny charakter
ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, dodatkowo należy potwierdzić konieczność posiadania ubezpieczenia przez posiadaczy pojazdów czasowo wycofanych z ruchu w oparciu o inne, równie ważne w naszej ocenie argumenty. Zgodnie z przepisem art. 34 ust 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych za szkodę w związku z ruchem pojazdu uważa się również szkodę powstałą przy wsiadaniu i wysiadaniu z pojazdu, bezpośrednio przy załadowaniu i rozładowaniu pojazdu oraz podczas zatrzymania, postoju lub garażowania. Uzupełnienie tego przepisu stanowią także poglądy doktryny prawa ubezpieczeniowego, a także ugruntowana linia orzecznictwa[3].
Biorąc pod uwagę powyższe, a także doświadczenie zebrane w oparciu o różnorodne stany faktyczne, istnieje szereg zagrożeń zdarzeniami szkodowymi, związanych z postojem pojazdu wycofanego czasowo z ruchu. Można sobie m.in. wyobrazić sytuację, gdy w okresie czasowego wycofania pojazdu z ruchu jego silnik podczas postoju, celem zapewnienia jego sprawności, jest uruchamiany w określonych odstępach czasowych, przeważnie zalecanych przez producenta lub serwis. Ponadto, z uwagi na zachowanie odpowiedniej struktury i kształtu ogumienia, pojazd podczas dłuższego okresu postoju jest przemieszczany, co przeciwdziała jego odkształcaniu. Zwykle wskazane powyżej zabiegi konserwacyjne odbywają się na zamkniętym terenie lub w garażu. Tym niemniej, w takich miejscach również dochodzi do wypadków ubezpieczeniowych, także poważnych w skutkach szkód osobowych (tzw. szkody garażowe). Podobnie do szkody może dojść po dokonaniu kradzieży pojazdu czasowo wycofanego z ruchu (szkody wyrządzone przez złodzieja).
Oczywistym jest, iż o ile ryzyko wystąpienia szkody w przypadku tego typu postoju jest znacznie mniejsze niż przy normalnym użytkowaniu pojazdu, o tyle, jak wyżej wskazano, prawdopodobieństwo wystąpienia szkody istnieje. Uwzględniając fakt, że ryzyko wyrządzenia szkody przy użyciu pojazdu czasowo wycofanego z ruchu jest znacznie mniejsze, 12 lutego 2010 r. dokonana została nowelizacja m.in. ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, w ramach której do art. 8 dodano ust. 4-7. Nowelizacja ta weszła w życie w dniu 3 kwietnia 2010 r. Przewiduje ona, że
jeżeli pojazd zostanie czasowo wycofany z ruchu, a ubezpieczający zwróci się ze stosownym wnioskiem do ubezpieczyciela, składka za obowiązkowe ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych musi zostać obniżona nie mniej niż o 95% za okres, gdy pojazd jest wycofany z ruchu.
Niezwłocznie po zakończeniu czasowego wycofania pojazdu z ruchu posiadacz ma obowiązek powiadomić o tym fakcie zakład ubezpieczeń. Niestety wydaje się, że omawiana instytucja budzi pewne praktyczne wątpliwości. Do Biura Rzecznika Ubezpieczonych napływają sygnały, że od pewnego czasu (po ostatniej nowelizacji) jeden z zakładów ubezpieczeń przedstawia interpretację, zgodnie z którą zniżka (nie mniej niż 95% wysokości w należnej składce, za okres wycofania pojazdu z ruchu), przysługuje dopiero po upływie pełnego okresu, na który zawarta została umowa ubezpieczenia (tj. 12 miesięcy). W praktyce powoduje to konieczność zapłacenia składki w pełnej wysokości, oczekując, że po upływie roku ubezpieczyciel zwróci większość składki.
W kontekście przedstawianej trudności, z którą spotykają się niektórzy ubezpieczający, których pojazdy zostały wycofane czasowo z ruchu, chciałbym zauważyć, co następuje. Zgodnie z art. 42a ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych przepisy art. 41 i 42 stosuje się odpowiednio do zwrotu składki, w wysokości proporcjonalnej, obniżonej na okres czasowego wycofania pojazdu z ruchu na wniosek posiadacza pojazdu mechanicznego, o którym mowa w art. 8 ust. 4.
Przepisy art. 41 i 42 oraz 42a tejże ustawy nie regulują w sposób szczególny terminu do zwrotu składki, zarówno w przypadku, o którym mowa w art. 41 ust. 1 ustawy (zwrot składki za niewykorzystany okres ochrony w związku z rozwiązaniem umowy przed upływem okresu, na który została zawarta), jak również w przypadku rekalkulacji dokonanej na wniosek ubezpieczającego w związku z czasowym wycofaniem pojazdu z ruchu. Trudno zatem byłoby uznać, że możliwość pobrania składki, a po upływie 12 miesięcy zwrotu jej większej części wynika z przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.
Reasumując, posiadacz samochodów ciężarowych i przyczep o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5t, ciągników samochodowych, pojazdów specjalnych albo autobusów może zwrócić się do starosty o wycofanie pojazdu z ruchu na okres od 2 do 24 miesięcy (ewentualnie do 48 miesięcy). W takiej sytuacji ubezpieczający może zwrócić się do swojego ubezpieczyciela w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych o zmniejszenie składki. Zmniejszenie składki nie może być mniejsze niż 95% jej wysokości. Pojawiające się w praktyce obrotu wątpliwości z pewnością doczekają się ostatecznego rozstrzygnięcia.
Marcin Bielecki
referent prawny w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych
[1] Dz.U. z 2005r., nr 108 poz. 908 j.t. z póŸn. zm. dalej: prawo o ruchu drogowym.
[2] Dz.U. z 2003 r., nr 124, poz. 1152 z póŸn. zm., dalej: ustawa o ubezpieczeniach obowi¹zkowych.
[3] Por. poglądy A. Wąsiewicza, (w:) A. Wąsiewicz (red.) oprac. M. Orlicki, M. Wąsiewicz, Ubezpieczenia Komunikacyjne Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz – Poznań 2001.