Rzecznik Ubezpieczonych: samochód zastępczy dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej

W dniu 18 stycznia 2012 r. do Biura Rzecznika Ubezpieczonych została doręczona uchwała Sądu Najwyższego wraz z uzasadnieniem z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie sygn. akt III CZP 05/11, która rozstrzygnęła ujawnione rozbieżności w wykładni sądów powszechnych dotyczącej roszczenia o zwrot poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego niesłużącego do prowadzenia działalności gospodarczej od ubezpieczyciela sprawcy szkody z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Dla przypomnienia, Sąd Najwyższy podjął uchwałę o następującej treści: „Odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie pojazdu mechanicznego niesłużącego do prowadzenia działalności gospodarczej obejmuje:

• celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego;
• nie jest ona uzależniona od niemożności korzystania przez poszkodowanego z komunikacji zbiorowej."

Treść tej uchwały została opublikowana na stronie internetowej Rzecznika Ubezpieczonych.

Uchwała SN wraz z uzasadnieniem

Po analizie treści uzasadnienia uchwały możemy zasadnie twierdzić, że cele jakie legły u podstaw wniosku Rzecznika Ubezpieczonych zostały w pełni osiągnięte.

Po pierwsze, Sąd Najwyższy wskazał, iż tego rodzaju szkodę należy kwalifikować jako szkodę majątkową. Po drugie, określił jakie warunki musi spełniać tego rodzaju wydatek, aby mieścił się w zakresie odpowiedzialności ubezpieczyciela. Po trzecie, Sąd Najwyższy w pełni podzielił pogląd Rzecznika Ubezpieczonych, że korzystanie przez poszkodowanego z własnego pojazdu mechanicznego nie może być odtworzone przez korzystanie z komunikacji publicznej, są to bowiem odmienne sposoby korzystania z rzeczy.

SN wyraźnie podkreślił, że w dzisiejszych realiach samochód w sposób bardziej wszechstronny i funkcjonalny zaspokaja potrzeby właściciela uszkodzonego lub zniszczonego pojazdu niż środki transportu zbiorowego. Korzystnie z samochodu stało się obecnie standardem cywilizacyjnym i taka jego funkcja będzie się umacniać. Innymi słowy, nie można uzależniać refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego od wykazania przez poszkodowanego, że nie mógł on skorzystać ze środków komunikacji publicznej lub korzystnie z nich było niedogodne, nawet jeśli opis tego obowiązku intencjonalnie poprzedzimy sformułowaniem „w szczególności”.

Co również istotne, wykorzystanie środków transportu zbiorowego nie zostało uznane nawet za ekwiwalentny sposób odtworzenia możliwości korzystania z uszkodzonego lub zniszczonego pojazdu, jeśli poszkodowany w sposób periodyczny wykorzystywał samochód.

Po czwarte, odmowa refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego lub redukcja wysokości tego świadczenia może nastąpić wyłącznie w warunkach przypisania i udowodnienia poszkodowanemu naruszenia zasady współdziałania z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania.

Wreszcie, do oceny roszczenia osoby fizycznej niewykorzystującej pojazdu mechanicznego do prowadzenia działalności gospodarczej można stosować wskazania dotychczasowego orzecznictwa, które ukształtowało się na tle najmu pojazdu zastępczego do kontynuowania działalności gospodarczej, w odniesieniu do okresu refundacji, pomniejszenia odszkodowania o nieponiesione koszty eksploatacji uszkodzonego pojazdu oraz wymagań stawianych pojazdowi zastępczego.

Reasumując, analiza treści uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie sygn. akt III CZP 04/11, pozwala nam na kwalifikowanie wydatków celowych jako koszt najmu pojazdu zastępczego lub innego środka transportu niebędącego środkiem komunikacji publicznej, który został poniesiony na odtworzenie możliwości korzystania z uszkodzonej lub zniszczonej rzeczy.

Wydatki ekonomicznie uzasadnione to wydatki na najem pojazdu zasadniczo o podobnej klasie do pojazdu uszkodzonego lub zniszczonego, poniesione w oparciu o stawki czynszu najmu, które obowiązują na danym rynku lokalnym (ceny rynkowe za tego typu usługi) i w czasie naprawy pojazdu mechanicznego lub do czasu nabycia nowego pojazdu.

Żywimy nadzieję, że uchwała Sądu Najwyższego w przedmiotowej sprawie istotnie wpłynie na orzecznictwo sądów powszechnych i na praktykę likwidacji szkód komunikacyjnych, dostosowujące je ostatecznie do zasad prawa odszkodowawczego.

Źródło: serwis internetowy Rzecznika Ubezpieczonych