Rzecznik Ubezpieczonych: Przedawnienie roszczeń do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego

Dotychczasowe, oparte na stanie prawnym obowiązującym przed wejściem w życie wspomnianej nowelizacji ustawy stanowisko Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w sprawie przedawnienia roszczeń można streścić w sposób następujący.

Do odpowiedzialności Funduszu ma w szczególności zastosowanie art. 4421 § 1 k.c., zgodnie z którym roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Żaden bowiem przepis szczególny nie ustanawia w tym zakresie innego terminu przedawnienia. W art. 4421 § 1 k.c. mowa jest o osobie obowiązanej do naprawienia szkody, a nie o sprawcy szkody. Zgodnie z deklaracją Funduszu, jest on traktowany w orzecznictwie sądowym jako osoba obowiązana do naprawienia szkody w rozumieniu tego przepisu, zaś jako początek biegu terminu przedawnienia przyjmowana jest data, w której uprawniony dowiedział się o prawomocnym zakończeniu postępowania karnego wobec niewykrycia sprawcy.

Jeśli w sprawie nie było prowadzone postępowanie karne, za początek biegu terminu przedawnienia Fundusz przyjmuje datę zdarzenia wywołującego szkodę, spowodowanego przez nieustalonego kierowcę.

Jak podkreśla Fundusz, w przypadku szkody z ruchu pojazdu mechanicznego spowodowanej przez niezidentyfikowanego sprawcę, osobą obowiązaną do jej naprawienia jest z mocy prawa UFG, co w konsekwencji skutkuje domniemaniem prawnym, iż uprawnieni o tym wiedzieli lub przy dołożeniu zwykłej staranności mogli się dowiedzieć.

W sytuacji, gdy istnieją ogólnie dostępne przepisy ustaw, ogłaszane w Dziennikach Ustaw, roszczący nie mogą udowodnić, iż od momentu uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu dochodzenia z powodu niewykrycia sprawcy, nie wiedzieli o osobie obowiązanej do naprawienia szkody (tzn. o UFG).

Fundusz przyznaje, że dla zastosowania dłuższego terminu przedawnienia roszczeń wynikających z przestępstwa nie jest konieczny skazujący wyrok karny. Jednakże dla oceny czy takie przestępstwo zostało popełnione, niezbędne jest zastosowanie reguł prawa karnego, a więc stwierdzenie czy zostały wypełnione przedmiotowe i podmiotowe znamiona przestępstwa.

Występowanie podmiotowych znamion przestępstwa można zaś ustalić jedynie wówczas, gdy czyn daje się przypisać konkretnej osobie. Nie jest tym samym możliwe, jako sprzeczne z podstawowymi zasadami prawa karnego, przyjęcie że przestępstwo zostało dokonane przez nieokreśloną osobę. Fundusz stoi więc na stanowisku, że przyjęcie dwudziestoletniego terminu przedawnienia na podstawie art. 4421 § 2 k.c., bądź też dziesięcioletniego na podstawie wcześniej obowiązującego art. 442 § 2 k.c., wymaga ustalenia, że przestępstwo zostało popełnione przez konkretną osobę lub osoby.

Zdaniem Funduszu przepis ten, jako wyjątek od reguły, powinien być traktowany zawężająco i stosowany jedynie w tych przypadkach, kiedy byt przestępstwa jest ustalony z uwzględnieniem warunków odpowiedzialności karnej. Nieustalenie zaś sprawcy stanowi okoliczność, wobec której nie jest możliwe rozstrzygnięcie, że doszło do popełnienia przestępstwa, nawet jeżeli inne okoliczności zdarzenia uzasadniałyby takie przypuszczenie.